Sốc thuốc hại với một người, sốc chính sách có thể hại tới vạn người.
Doanh nghiệp, người dân, tổ chức chính quyền đều có thể gặp khó khi phải triển
khai những chính sách chưa được chuẩn bị kỹ.
Đầu năm mới, tiêu chuẩn xuất khẩu mới được cho là đã gây khó cho doanh
nghiệp thủy sản, họ xin được lùi thời hạn thực thi Nghị định này. Trong lĩnh vực
bảo hiểm xã hội, quy định mới hạn chế thanh toán ngoại tuyến, gây khó cho người
bệnh, các bên liên quan cũng đang chờ hướng dẫn bổ sung. Năm ngoái, vẫn chưa
quên, quy định phức tạp về cai nghiện bắt buộc đã gây vô số phiền toái cho địa
phương. Chỉ đến khi địa phương được bật đèn xanh, tự đề ra cơ chế xử lý linh hoạt,
nạn nghiện hút và tội phạm liên quan đến người nghiện mới dần được đẩy lùi.
Như vậy, cũng như chính sách, thuốc tốt là quý, song chưa đủ, thuốc phải
được dùng đúng bệnh, đúng người, đúng lúc. Đảm bảo nhân quyền cho người nghiện,
giảm tải bệnh viện tuyến trên, tăng năng lực cho tuyến dưới, hay tăng tiêu chuẩn
khắt khe hơn cho cá da trơn, tất cả chính sách ấy đều có mục đích tốt. Song mục
đích tốt chưa đủ, phải tính tới tất cả các phản ứng phụ có thể gây ra cho người
dân, doanh nghiệp từ bất kỳ những chính sách can thiệp dù rất nhỏ của chính quyền.
Muốn tránh sốc thuốc, người ta phải làm đi làm lại những thí nghiệm lâm
sàng, phải thử thuốc thật kỹ trước khi khuyên dùng. Muốn tránh sốc chính sách,
không có cách nào khác, phải huy động được các kênh tham vấn rộng rãi tất cả
các đối tượng có thể bị liên quan trong quá trình xây dựng, lựa chọn và tổ chức
thực thi chính sách.
Từ thủy sản, bảo hiểm y tế, quản lý người nghiện cho tới thu phí đường bộ
đối với xe gắn máy, thông thường ba đối tượng dưới đây nhất thiết phải được tham
vấn: người dân, doanh nghiệp và bộ máy tổ chức thực thi chính sách. Khi thảo luận
chính sách, để tránh tranh luận chỉ dựa trên cảm xúc, cảm tính, người ta bắt buộc
phải phân tích lợi ích và chi phí của từng dự kiến chính sách. Trục trặc trong
quản lý điều hành xã hội có thể do nhận thức, năng lực, quy định, cơ hội, cách
truyền đạt tới công chúng, lợi ích các phe nhóm liên quan, hoặc do nhiều nguyên
nhân khác. Bệnh ở đâu thì chữa ở đó, chính sách tốt trước hết phải nhằm vào
trúng vấn đề cần chữa trị.
Chính sách tốt là cần, song chưa đủ. Phải trù liệu tất cả các rào cản,
trục trặc, khó khăn đối với người dân, doanh nghiệp và bộ máy chính quyền khi
triển khai một chính sách can thiệp mới. Muốn vậy phải dành đủ thời gian cho họ
chuyển đổi. Một đạo luật mới cần một vài năm để chuẩn bị thi hành. Để chuẩn bị thực
thi một nghị định mới của Chính phủ đôi khi cần tới hàng tháng, hàng năm. Thời
điểm thi hành một chính sách không phải là sự lựa chọn tùy ý, tựa như xem ngày
tốt để lấy may, mà ngược lại, cần được nghiên cứu, tham vấn và chuẩn bị của tất
cả các bên liên quan.
Một dự Luật về hội, dự kiến sẽ
được thảo luận trong kỳ họp Mùa thu Quốc hội khóa XIII. Người dân và doanh nghiệp
có ngàn vạn lợi ích khác nhau, họ cần liên kết lại, thông qua đoàn thể của mình
để phản biện chính sách. Dưới sức ép đó chính sách sẽ được xem xét khắt khe
hơn. Hy vọng khi ấy những cơn sốc chính sách sẽ bớt dần.