Dân
xem, dân hỏi, dân bàn luận. Thời buổi minh bạch, không thể mãi bưng bít
thông tin như thuở xưa, ứng xử nơi công cộng của cán bộ lãnh đạo ở nước
ta đều được người dân soi thật kỹ. Giữ những chiếc ghế quá nóng, các bộ
trưởng ngành Y tế và Giáo dục hiển nhiên được công chúng đặc biệt chú
ý. “Bệnh viện như trại tỵ nạn”, phát biểu gần đây của Bộ trưởng Bộ Y tế
thêm một lần nữa lại được dư luận quan tâm.
Bà
Bộ trưởng đã nhiều dịp phân trần nỗi vất vả của ngành y tế trước các
diễn đàn Quốc hội. Bức xúc trước sự nhếch nhác của hệ thống bệnh viện
nước ta, bà đã than cùng nỗi bất hạnh của hàng vạn bệnh nhân. Cũng như
toàn dân, bà đã nhận biết được vấn đề chính sách: nước ta cần một hệ
thống y tế tử tế hơn với số phận của mỗi con người.
Song
bộ trưởng là chính khách, tức là một người làm nghề đưa ra và lựa chọn
các giải pháp chính sách. Người ta mong đợi và đánh giá chính khách bởi
đường lối chính sách cụ thể mà họ đưa ra. Nhận diện vấn đề thì không quá
khó, người dân và công chức hiểu biết tầm trung cũng đủ sức làm. Song
đủ trí tuệ, bản lĩnh để lựa chọn các giải pháp chính sách và khéo léo
thuyết phục toàn xã hội ủng hộ cho lựa chọn của mình, điều ấy cần tới kỹ
năng của người làm chính khách.
Nước
ta đang ở cao trào thảo luận xây dựng một bản Hiến pháp mới cho những
thập niên tương lai. Đó cũng là một dịp để bàn thêm về trách nhiệm của
nền công vụ trước nhân dân và nhu cầu phân tách rạch ròi giữa đội ngũ
công chức thừa hành với các chính khách có chức năng dẫn dắt, lãnh đạo.
Một
quốc gia trở nên đói nghèo thường bởi thể chế quản trị quốc gia lạc
hậu, trong đó có nền công vụ kém hiệu quả, trơ ỳ trước đòi hỏi của nhân
dân. Nếu ước đoán có tới 30% công chức nước ta không làm được việc và
người dân còn phải thường xuyên đàm tiếu về những lựa chọn chính sách
không kém phần bi hài, thì rõ ràng nhu cầu thiết kế lại nền công vụ để
chịu trách nhiệm trước người dân là một sức ép thực sự bức bách.
Trong
một nước theo thể chế cộng hòa, quyền lực là của chung nhân dân, muốn
vậy hãy tạo ra các sức ép buộc chính khách thường xuyên phải chịu đựng
nỗi vất vả bởi nghề của mình. Năng lực của chính khách phải được đo
lường bởi sự khôn ngoan của những chính sách do họ khởi xướng hoặc lựa
chọn. Người không thạo nghề thì cần phải được thay. Lấy phiếu, bỏ phiếu
tín nhiệm trong các kỳ họp Quốc hội, đối thoại chính sách, mở rộng thêm
các phiên điều trần, cũng như buộc chính khách chấp nhận rộng rãi hơn
sức ép phản biện của dư luận, báo chí… là những bước cải cách nho nhỏ,
đang từng ly một nhích dần tới trách nhiệm giải trình của người làm nghề
chính trị ở nước ta.
Ước gì làm chính khách sẽ là một nghề ngày càng vất vả, vất vả vì dân.