ĂN Ở VỚI ĐỒNG TIỀN
Chuyện tiền nong thường khó nói. Khi ta nghèo, tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống, thoảng qua nhanh đâu còn thời giờ để nghĩ ngợi làm gì. Khi ta có chút của ăn của để, tiền ở lại với ta lâu hơn, ấy là lúc ta tập nghĩ tới cách ứng xử với đồng tiền. Từ một xứ nghèo, vươn lên kiếm lấy đồng tiền là nhu cầu rất tự nhiên và chính đáng, song cách ứng xử tiêu dùng tiền ấy có thể cũng là chuyện nên bàn.
Dịp Năm mới, nhớ cũ để hiểu mới, người ta thường nghĩ đến ông bà tổ tiên và nhìn về tương lai con cháu. Lửa cháy thấp thoáng những đồng tiền âm phủ, vàng mã, và cháy cả những đô-la, euro âm phủ. Trần sao âm vậy, chưa đủ niềm tin vào đồng tiền quốc gia, người ta mong gửi đến cho người âm thế những tích trữ tài sản bằng ngoại tệ, bằng nhà đất, bằng vàng. Ứng xử với đồng tiền, việc lớn nhất trong quản trị một quốc gia là giữ gìn niềm tin của dân chúng vào giá trị của đồng nội tệ và những thiết chế in ra và lưu chuyển đồng tiền ấy.
Nói cách khác, chống lạm phát, giữ lấy giá trị tiền Việt Nam cũng là góp phần giữ lấy uy tín cho chính quyền. Một trong những nguyên nhân đáng kể gây nên lạm phát là sự vung phí đầu tư công, tiêu sài khó kiểm soát tiền dân qua những dự án của nhà nước, qua những tổng công ty và tập đoàn quốc doanh. Kiểm soát nợ nước ngoài, công khai ngân sách, thắt chặt hơn sự giám sát đa dạng của cơ quan dân cử, của báo chí, của kiểm toán nhà nước và các tổ chức xã hội dân sự đối với những người có quyền tiêu dùng tiền dân có lẽ nên là ưu tiên số một trong ứng xử với tiền dân. Khuyến khích quốc doanh, chúng ta khuyến khích tiêu sài tiền dân bởi những nhóm người có quyền lực. Nếu không bị kiểm soát, quyền lực dễ bị lạm dụng, một lớp váng giàu lên nhanh chóng bởi chính sự lừng khừng trong tư duy đề cao công hữu của những người lãnh đạo đất nước chúng ta.
Nghĩ đến con cháu, đất đai rừng biển núi sông này đâu chỉ của riêng thế hệ chúng ta, con cháu và những thế hệ chưa ra đời cũng có quyền được dự phần vào di sản chung ấy của cha ông để lại. Không còn là vô tận, nếu một tỉnh đã có hơn 50 dự án thủy điện thì rừng cũng mất mà cái cảm giác được sống yên ổn không bị lũ cuốn trôi có khi cũng không còn. Khắt khe với sử dụng của công còn có ý nghĩa nữa đó là phải dè sẻn với tiền dành cho con cháu, nếu chúng ta không muốn hổ thẹn là một thế hệ đã hăng hái bán rẻ tài nguyên, ăn hết cả phần của những thế hệ tương lai.
Nhìn lại mình và nghĩ đến con cháu, tài nguyên thiên nhiên rồi sẽ khan cạn, nguồn lực lớn nhất còn lại chắc sẽ là nguồn lực con người. Những thế hệ người trẻ tuối ấy phải được tự tin, học cách ứng xử linh hoạt trong một thế giới biến đổi, trong đó có việc học cách ứng xử với đồng tiền. Bên cạnh học chữ, học làm người, biết đâu học cách kiếm và dùng tiền một cách chân chính, văn minh có thể cũng nên là một nội dung của nền giáo dục nước ta.
Một thuở chúng ta cùng nghèo, xấu đều hơn tốt lỏi, người giàu có khi bị đám đông hiềm nghi, đố kỵ. Một thuở chúng ta sống theo bao cấp, có được vị thế và quyền lực trong bộ máy nhà nước và các mối quen thân có khi quan trọng hơn cả tiền. Từ chỗ chỉ là phương tiện thanh toán, rồi một ngày chợ đen bỗng hóa thị trường, tiền trở về như một quyền lực xã hội, công khai và ngạo nghễ. Sự thay đổi lớn lao ấy có vẻ như chưa kịp được tiêu hóa bởi xã hội chúng ta.
Đề cao tinh thần cống hiến với những lý tưởng cao quý, đôi khi coi thường vật chất, chúng ta dị ứng với chủ nghĩa cá nhân và nhiều hay ít thiếu thiện cảm với những ai đề cao việc kiếm tiền. Song người không dè sẻn với tiền của mình, không khôn ngoan làm cho từng đồng của mình sinh sôi nảy nở, thì khó có thể là người biết lo liệu; không lo liệu được cho chính mình thì cũng khó có thể lo được việc cho xã hội.
Miếng bánh có đủ lớn mới những mong tới việc chia phần. Một thân thể đủ sức khỏe mới mong được mở mang trí tuệ và bồi bổ đời sống tâm linh. Một thế kỷ trước nhiều nhà nho thức thời theo Đông kinh nghĩa thục đã dũng cảm xếp bỏ cuộc tranh luận kinh viện “hằng sản hay hằng tâm” để du nhập Tây học, lập hội kinh doanh. Một trăm năm sau, cơ hội đuổi kịp các quốc gia láng giềng ngày càng hẹp lại, chúng ta quả không còn nhiều thời gian để thu mình trong thế giới của những lý tưởng xa xôi. Thị trường và quyền lực của tiền bạc đã len lỏi tới những bữa cơm tối của từng gia đình người Việt. Đối mặt với quyền lực ấy, tập cho những thế hệ tương lai làm quen với giá trị của đồng tiền, giúp họ tự tin học cách kiếm tiền một cách chân chính và ứng xử khôn ngoan với đồng tiền kiếm được có thể cũng thuộc trách nhiệm của thế hệ chúng ta.
Chuyện tiền nong thường khó nói. Khi ta nghèo, tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống, thoảng qua nhanh đâu còn thời giờ để nghĩ ngợi làm gì. Khi ta có chút của ăn của để, tiền ở lại với ta lâu hơn, ấy là lúc ta tập nghĩ tới cách ứng xử với đồng tiền. Từ một xứ nghèo, vươn lên kiếm lấy đồng tiền là nhu cầu rất tự nhiên và chính đáng, song cách ứng xử tiêu dùng tiền ấy có thể cũng là chuyện nên bàn.
Dịp Năm mới, nhớ cũ để hiểu mới, người ta thường nghĩ đến ông bà tổ tiên và nhìn về tương lai con cháu. Lửa cháy thấp thoáng những đồng tiền âm phủ, vàng mã, và cháy cả những đô-la, euro âm phủ. Trần sao âm vậy, chưa đủ niềm tin vào đồng tiền quốc gia, người ta mong gửi đến cho người âm thế những tích trữ tài sản bằng ngoại tệ, bằng nhà đất, bằng vàng. Ứng xử với đồng tiền, việc lớn nhất trong quản trị một quốc gia là giữ gìn niềm tin của dân chúng vào giá trị của đồng nội tệ và những thiết chế in ra và lưu chuyển đồng tiền ấy.
Nói cách khác, chống lạm phát, giữ lấy giá trị tiền Việt Nam cũng là góp phần giữ lấy uy tín cho chính quyền. Một trong những nguyên nhân đáng kể gây nên lạm phát là sự vung phí đầu tư công, tiêu sài khó kiểm soát tiền dân qua những dự án của nhà nước, qua những tổng công ty và tập đoàn quốc doanh. Kiểm soát nợ nước ngoài, công khai ngân sách, thắt chặt hơn sự giám sát đa dạng của cơ quan dân cử, của báo chí, của kiểm toán nhà nước và các tổ chức xã hội dân sự đối với những người có quyền tiêu dùng tiền dân có lẽ nên là ưu tiên số một trong ứng xử với tiền dân. Khuyến khích quốc doanh, chúng ta khuyến khích tiêu sài tiền dân bởi những nhóm người có quyền lực. Nếu không bị kiểm soát, quyền lực dễ bị lạm dụng, một lớp váng giàu lên nhanh chóng bởi chính sự lừng khừng trong tư duy đề cao công hữu của những người lãnh đạo đất nước chúng ta.
Nghĩ đến con cháu, đất đai rừng biển núi sông này đâu chỉ của riêng thế hệ chúng ta, con cháu và những thế hệ chưa ra đời cũng có quyền được dự phần vào di sản chung ấy của cha ông để lại. Không còn là vô tận, nếu một tỉnh đã có hơn 50 dự án thủy điện thì rừng cũng mất mà cái cảm giác được sống yên ổn không bị lũ cuốn trôi có khi cũng không còn. Khắt khe với sử dụng của công còn có ý nghĩa nữa đó là phải dè sẻn với tiền dành cho con cháu, nếu chúng ta không muốn hổ thẹn là một thế hệ đã hăng hái bán rẻ tài nguyên, ăn hết cả phần của những thế hệ tương lai.
Nhìn lại mình và nghĩ đến con cháu, tài nguyên thiên nhiên rồi sẽ khan cạn, nguồn lực lớn nhất còn lại chắc sẽ là nguồn lực con người. Những thế hệ người trẻ tuối ấy phải được tự tin, học cách ứng xử linh hoạt trong một thế giới biến đổi, trong đó có việc học cách ứng xử với đồng tiền. Bên cạnh học chữ, học làm người, biết đâu học cách kiếm và dùng tiền một cách chân chính, văn minh có thể cũng nên là một nội dung của nền giáo dục nước ta.
Một thuở chúng ta cùng nghèo, xấu đều hơn tốt lỏi, người giàu có khi bị đám đông hiềm nghi, đố kỵ. Một thuở chúng ta sống theo bao cấp, có được vị thế và quyền lực trong bộ máy nhà nước và các mối quen thân có khi quan trọng hơn cả tiền. Từ chỗ chỉ là phương tiện thanh toán, rồi một ngày chợ đen bỗng hóa thị trường, tiền trở về như một quyền lực xã hội, công khai và ngạo nghễ. Sự thay đổi lớn lao ấy có vẻ như chưa kịp được tiêu hóa bởi xã hội chúng ta.
Đề cao tinh thần cống hiến với những lý tưởng cao quý, đôi khi coi thường vật chất, chúng ta dị ứng với chủ nghĩa cá nhân và nhiều hay ít thiếu thiện cảm với những ai đề cao việc kiếm tiền. Song người không dè sẻn với tiền của mình, không khôn ngoan làm cho từng đồng của mình sinh sôi nảy nở, thì khó có thể là người biết lo liệu; không lo liệu được cho chính mình thì cũng khó có thể lo được việc cho xã hội.
Miếng bánh có đủ lớn mới những mong tới việc chia phần. Một thân thể đủ sức khỏe mới mong được mở mang trí tuệ và bồi bổ đời sống tâm linh. Một thế kỷ trước nhiều nhà nho thức thời theo Đông kinh nghĩa thục đã dũng cảm xếp bỏ cuộc tranh luận kinh viện “hằng sản hay hằng tâm” để du nhập Tây học, lập hội kinh doanh. Một trăm năm sau, cơ hội đuổi kịp các quốc gia láng giềng ngày càng hẹp lại, chúng ta quả không còn nhiều thời gian để thu mình trong thế giới của những lý tưởng xa xôi. Thị trường và quyền lực của tiền bạc đã len lỏi tới những bữa cơm tối của từng gia đình người Việt. Đối mặt với quyền lực ấy, tập cho những thế hệ tương lai làm quen với giá trị của đồng tiền, giúp họ tự tin học cách kiếm tiền một cách chân chính và ứng xử khôn ngoan với đồng tiền kiếm được có thể cũng thuộc trách nhiệm của thế hệ chúng ta.
Comments