Sài-Gòn những ngày này đầy ắp khách du lịch nước ngoài. Trong Khách sạn Sài Gòn trên đường Đông Du đầy những bảng hướng dẫn bằng tiếng Nhật, tiếng Hàn, tiếng Trung.. mà ít có hướng dẫn bằng tiếng Việt. Dịp Hội nghị APEC, được nghỉ ở một Resort Furama ở Đà Nẵng, tôi còn thấy nơi ấy lắp toàn những ổ cắm điện ba lỗ cho chấu vuông kiểu của người Anh. Loay hoay với chấu cắm tròn kiểu Châu Âu, đôi khi người ta trở lên lạc lõng ngay trong đất nước của mình. Thì cũng thế, ở nơi đây, một chút tủi thân vì tôi không đọc được chữ Nhật, chữ Tàu./.
1. Dẫn nhập : Đầu năm 1845 khi phê bình triết gia Feuerbach, Karl Marx, lúc ấy còn khá trẻ, đã viết câu trên đây, câu sau này được dịch sang tiếng Anh và khắc trên mộ của ngài “ Die Philosophen haben die Welt nur verschieden interpretirt , es kömmt drauf an sie zu verändern - các triết gia chỉ tìm cách giải thích thế giới khác nhau, cái chính là phải tìm cách thay đổi thế giới ấy”. Gần 180 năm sau, Acemoglu & đồng sự, nhận được giải Nobel năm 2024, vì những đóng góp giải thích các nền văn minh thịnh hay suy tàn là do thể chế. Điều ấy đúng, hoặc đúng một phần. Nhân dịp này, cựu học viên Fulbright mời chúng tôi mạn đàm về thể chế. “Kỷ nguyên vươn mình”, nếu các bạn thích dùng chữ ấy, mong sẽ là tỉnh thức, bắt đầu với hành động. Nói đã đủ nhiều, đến lúc phải làm, làm nhiều hơn. Ở đất nước chúng ta, vinh quang thuộc về những con người hành động, công khai hay thầm lặng, ngày mỗi ngày bền bỉ làm cho thể chế n...